Skuteczna dydaktyka: matematyka

Od wielu lat w raportach różnych instytucji zajmujących się analizą stanu polskiej edukacji, pojawiają się zatrważające informacje na temat niskiego poziomu kompetencji matematycznych absolwentów wszystkich szczebli polskich szkół. Jak się spytamy przeciętnego Polaka mającego dziecko w szkole, z jakich przedmiotów jego pociecha bierze korepetycje, to najczęściej pojawia się matematyka. Wśród ankiet badających nastroje uczniów wszystkich szczebli szkół – matematyki młodzi ludzie boją się najbardziej.
O co chodzi w tym wszystkim – dlaczego polski system edukacji ma tak wielkie problemy właśnie z tym przedmiotem?

Jeżeli sięgniemy do podobnych analiz sprzed II wojny światowej, to okazuje się, że matematyki uczono wtedy w polskich szkołach najlepiej na świecie, a „lwowska szkoła matematyczna” była niedoścignionym wzorem dla dydaktyków wysokorozwiniętych krajów Europy i Ameryki.
Jaka jest więc zasadnicza różnica między przedwojennym sposobem nauczania tego przedmiotu a dzisiejszymi metodami?
Różnica jest następująca: kiedyś w ramach szkolnego przedmiotu o nazwie matematyka starano się ćwiczyć w młodych ludziach umiejętność logicznego myślenia, dzisiaj wysiłek programowy (a zatem i większości nauczycieli) skupia się na trenowaniu różnego typu algorytmów, czyli ćwiczy się myślenie schematyczne. Trywializując, mamy więc zderzenie LOGIKI ze SCHEMATEM.
Ot i cała tajemnica matematycznych kłopotów 90% uczniów polskich szkół. 10% młodych ludzi ma genetyczne zdolności do logicznego myślenia, więc niezależnie od panującego w szkołach systemu, po prostu matematykę rozumie.
Ostatnie badania ujawniają w „Raporcie o Stanie Polskiej Oświaty w 2013 roku”, że głównym powodem niekształcenia umiejętności logicznego myślenia jest zatrważająco słaba znajomość matematyki przez zdecydowaną większość nauczycieli klas 0-3 szkoły podstawowej (upsss). Wydaje się więc oczywiste, że osoba nie potrafiąca logicznie myśleć nie nauczy innych logicznego myślenia. Błędy popełnione w najwcześniejszym okresie kształcenia powodują kłopoty w kolejnych latach nauki. Jeżeli dodamy do tego jeszcze fakt, że na edukacyjnym rynku coraz trudniej znaleźć dobrego nauczyciela matematyki (o czym szczególnie wiedzą dyrektorzy szkół) – to słabe efekty nauczania tego przedmiotu przestają dziwić.
Zespół Szkół Społecznych w Kłodzku od wielu lat osiąga w promieniu 50 kilometrów najlepsze wyniki matematycznych testów trzecioklasisty, szóstoklasisty, gimnazjalisty i maturalnych. Różnica jest tak wielka, że warto się zastanowić, dlaczego „przeciętnie zdolna młodzież” osiąga tak znacznie „ponadprzeciętne rezultaty”?
Oczywiście podstawowy warunek to dobra kadra nauczycielska, ale oprócz tego istotną sprawą jest realizowanie licznych projektów trenujących umiejętność logicznego myślenia (dobrowolnych i obowiązkowych).
W tym roku w Społecznej realizowane są trzy tego typu wiodące projekty: Odyseja Umysłu, Warsztaty Matematyczne oraz Wielki Turniej Kryptograficzny.
W pierwszym uczniowie w kilku zespołach przygotowują się do międzynarodowego konkursu o tej samej nazwie, w którym ważne są takie cechy jak kreatywność, logiczne myślenie i praca zespołowa. O sukcesach w tym przedsięwzięciu możecie poczytać na stronie Szkoły Społecznej albo na stronach konkursowych Odysei Umysłu.
Warsztaty Matematyczne realizowane są podczas kilkudniowych wyjazdów do ośrodka Violetta w Bolesławowie, podczas których w grupach wiekowych młodzi ludzie na różne sposoby „bawią się matematyką”, rozwiązując dziesiątki matematycznych łamigłówek, rebusów, zagadek, problemów. Miłe towarzystwo, luźna atmosfera, brak presji powodują „oswojenie matematyki”.
Wielki Turniej Kryptograficzny, w którym obowiązkowo biorą udział wszyscy uczniowie szkoły, to konkurs rozszyfrowywania zakodowanych informacji. Kolejne zadania konkursowe pojawiają się raz, a czasami nawet dwa razy w tygodniu. Turniej zaczął się we wrześniu a zakończy w czerwcu, młodzież więc przez cały rok szkolny „ostro gimnastykuje swoje mózgi”. I o to w tym wszystkim chodzi! Jeżeli jeszcze dodam, że wiele kryptograficznych zadań to materiały przygotowane przed II wojną światową przez lwowskich matematyków, staje się jasne przesłanie tego przedsięwzięcia.
Matematyki naprawdę można nauczyć.