Mietek Kowalcze: Czytane dla fabuły (XI). Jednak Gogol

Rozmowa-spór na temat najlepszej książki świata została rozstrzygnięta w poprzednim odcinku w odniesieniu do powieści. Przypomnę wybór wskazał na „Żar” Sándora Máraia. W tym tekście krótko na temat fabuł mniej rozbudowanych, jednym słowem opowiadań, które także stały przedmiotem rozmowy z czytającym teksty w portalu „Bramy”. Polskie, niemieckie, japońskie, ba, liczne inne przykłady tego typu narracji szybko „przeskoczyły” (ciekawe z jakiej przyczyny?) do egzemplifikacji z literatury rosyjskiej. Wybór skurczył się w pewnej chwili do trzech nazwisk autorów opowiadań: Gogol, Czechow i Babel. Autora „Armii konnej” dość szybko odrzuciliśmy. Zasadniczo za nieskrywaną, a niesprawiedliwą ocenę Polaków. Twórczość Antona Czechowa doceniliśmy w rozmowie za przekonujące obrazy, za sprawne budowanie emocji, za krytycyzm wobec wielu trudnych społecznie tematów. Jednak za najcenniejsze uznaliśmy opowiadania Mikołaja Gogola. Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że mamy przed sobą znakomite obrazki obyczajowe. Znakomicie skonstruowane, pełne skrupulatnie zauważonych i w mistrzowskim skrócie przedstawionych ludzkich cech. Cech, które stają się uniwersalne, a jednocześnie pokazane z ogromną wyrozumiałością. I co przy tym ważne autor wybiera i prezentuje nierzadko przedziwne typy, ale ich nie ocenia. Szanuje czytających, wie, że ci sami ocenią najlepiej.
Maria Dąbrowska w opisie gogolowskiego spojrzenia na człowieka korzysta z przekonującego porównania – autor „Rewizora” ma taki literacki talent, jaki został dany muzykowi o słuchu absolutnym. To dopiero argument! Satyra, groteska, opis niedorzecznych ludzkich zachowań w często absurdalnym świecie stały się kolejnymi argumentami za postawieniem opowiadań Mikołaja Gogola na najwyższym podium naszego niedługiego sporu wokół rankingu czytanych dla fabuły tekstów. I jeszcze jedno – materiał oryginalny jest wyjątkowej klasy, choćby z tej prostej przyczyny, że tłumaczenia, z jakich korzystamy (Tuwim, Brzęczkowski, Wyszomirski) to prawdziwe perły językowe.
Mikołaj Gogol, Opowiadania, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984.