Spalona i okolice

Spalona jest najwyżej położoną wsią w Górach Bystrzyckich (680-810 m n.p.m.). Wieś posiada bardzo rozproszoną zabudowę i składa się z dwóch części - starszej leżącej w dolinie potoku Szklarnik oraz młodszej ulokowanej na północ od przełęczy (stąd tak duża rozpiętość wysokościowa).
Nazwa wsi wywodzi się zapewne od wielkiego pożaru, który w 1473 r. przez sześć tygodni strawił ogromne połacie okolicznych lasów (pierwotne nazwy to Spalenisko lub Żarki). W 1631 r. pojawiła się nazwa Brandt. W połowie XIX w. zaczęła rozwijać się turystyka. Podążano w Dolinę Dzikiej Orlicy oraz na Jagodną. W 1864 r. przez wieś zbudowano nową drogę do Mostowic. Ok. 1870 r. na przełęczy powstała pierwsza gospoda, zastąpiona w 1895 r. obecnym budynkiem. W 1927 r. gospodę na przełęczy przejęło GGV, urządzając w nim schronisko turystyczne. W latach międzywojennych przebudowano Spaloną Drogę (od strony Nowej Bystrzycy), zaś w 1938 r. ukończono budowę Autostrady Sudeckiej. Dostępność komunikacyjna sprawiła, że wieś stała się letniskiem. Po 1945 r. osada znacznie wyludniła się. Trudne warunki naturalne sprawiły, że rolnictwo pojawiło się w ograniczonym zakresie – część gospodarzy prowadziła chów bydła. Później dostrzeżone zostały turystyczne walory okolicy. Poniżej przełęczy powstał mały ośrodek kolonijny (DW „Zacisze” – obecnie opuszczony i zdewastowany). W latach 70. XX w. poniżej schroniska zbudowano narciarski wyciąg zaczepowy (później przerobiony na talerzowy), zaś na wschód od wsi duży wyciąg orczykowy (obecnie nie istnieje). We wsi zachowało się kilka domów drewnianych i drewniano-murowanych o wyraźnie czeskich wpływach, pochodzących z XIX w. Okolice Spalonej są bardzo malownicze i widokowe. Doskonale nadają się do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej oraz narciarskiej, zarówno zjazdowej jak i śladowej. Na drodze biegnącej przez Spaloną czasami rozgrywane są rajdy samochodowe i rowerowe. Obecnie cicho tu i spokojnie – okolica słynie z bardzo „grzybowych” i „jagodowych” lasów.