Pałac w Żelaźnie

Historia istnienia magnackiej rezydencji w Żelaźnie zaczyna się co najmniej na początku XVII w. Wiadomo bo-wiem, że w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-48) spłonął stojący na tym te-renie dwór. Nie jest wykluczone, że mo-gło to się stać w październiku 1646 r., kiedy to została zniszczona przez pożar wieża rycerska. I dopiero ok. 150 lat później zbudowano w tym miejscu kolejny obiekt. W kwietniu 1788 r. majątek w Żelaźnie kupił od kłodzkich jezuitów radca Johann Karl Pelcke. I to prawdopodobnie on zbudował w latach 1797-1798 barokowy pałac na resztkach fundamentów dawnego dworu. W grudniu 1799 r. posiadłość z pałacem kupił radca królewski Franz Arbogast Hoffmann. Kolejnym właścicielem (1808) był pułkownik Albert von Biberstein, który poślubił wdowę po Hoffmannie. Następnym nabywcą dóbr został w maju 1836 tajny radca handlowy Hermann Dietrich Lindheim, twórca nowoczesnego przemysłu włókienniczego, właściciel fabryk na Śląsku i w Czechach. Z jego inicjatywy, ok. 1840 r. przekopano przez park pałacowy kanał długości 1,6 km, doprowadzający wodę do urządzeń tkalni w sąsiednich Krosnowicach (której Lindheim też był właścicielem). Od października 1860 właścicielem był Hugo von Löbbecke, zięć Lindheima. Wtedy też, w latach 1869-1871 dokonano przebudowy pałacu w stylu neobarokowym - według projektu Karla Schmidta /1836-1888/, architekta działającego we Wrocławiu. Kolejne przebudowy miały miejsce w latach 1883 i 1908. Dostawiono wtedy jedno skrzydło, zaś fasadę ogrodową ozdobiono portykiem z czterema kolumnami podtrzymującymi balkon.
W rękach rodziny von Löbbecke pałac pozostawał do końca II wojny światowej. Po wojnie obiekt został przejęty przez Skarb Państwa. Przez pewien czas w pałacu mieściła się składnica muzealna. Od 1952 r. działał tu dom wczasowy huty „Bobrek” w Bytomiu (w latach 1970-1978 dokonano kolejnego remontu obiektu). Od stycznia 1994 r. pałac jest własnością Centrali Zaopatrzenia Hutnictwa S.A. w Katowicach.
Pałac w Żelaźnie jest murowaną, piętrową, dwuskrzydłową budowlą z cylindryczną wieżą w południowo-zachodnim narożniku. Nakryty czterospadowymi dachami łamanymi z lukarnami. Elewacje dzielą pary pilastrów stojące na boniowanym parterze. Wejście akcentuje czterokolumnowy portyk z tarasem. Część pomieszczeń zdobią sklepienia kolebkowe z lunetami i fragmenty neobarokowych dekoracji sztukatorskich. Piękne marmurowe schody prowadzą na pierwsze piętro, gdzie znajduje się m.in. sala balowa z lustrami. W części południowej znajduje się oranżeria, nietypowo usytuowana na pierwszym piętrze.
Wokół pałacu rozciąga się rozległy park, w XIX wieku licznie odwiedzany przez turystów i kuracjuszy z Lą-dka-Zdroju. Obok bramy wjazdowej na teren parku znajduje się kordegarda (wartownia). Dawniej bramy strzegły dwa potężne lwy...