Kudowa dwadzieścia lat później albo historia jednego miasteczka

Jak zapewnić warunki rozwoju miasta? Jakie warunki trzeba spełnić, żeby ludzie chcieli mieszkać na danym terenie? Jak to wyglądało w Kudowie w os-tatnich 20. latach? Po likwidacji na początku lat 90. Kudowskiego Zakładu Przemysłu Bawełnianego (KZPB) miasto straciło funkcję przemysłową. W tym samym czasie nastąpił upadek Funduszu Wczasów Pracowniczych, co wiązało się z zamknięciem kilkudziesięciu obiektów wypoczynkowych.Tym samym szansa rozwoju miasta związana z turystyką i uzdrowiskowością była mocno zagrożona. Pracę straciło około 2 000 osób. Co należało zrobić aby podnieść się po tych ciosach i co należy robić nadal aby wykorzystać walory regionu?

Woda, powietrze, gleba
Początek lat 90., niedzielne popołudnie. Ulicą Kościuszki przejeżdża beczkowóz. Z okien byłego hotelu dla byłych pracowników zakładów bawełnianych wychylają się mieszkańcy: „Wodę w końcu przywieźli. Józek, Stasiu, biegiem z wiadrami. Pranie trzeba zrobić. Wieczorem może zabiorą nieczystości. Jak nie wezmą trudno, trzeba będzie do rzeki wpuścić…”
Najbardziej istotną sprawą warunkującą rozwój miasta uzdrowiskowego, jest zapewnienie nieprzerwanych dostaw świeżej wody. W powojennej Kudowie wodociąg oraz kanalizacja istniały w centrum miasta, ale te stare poniemieckie instalacje nie modernizowane w okresie komunistycznym, co rusz się psuły przerywając dostawy wody. Natomiast oddalone części miasta – Czermna, Górna Kudowa, Słone nie posiadały tych sieci. Wypuszczane do strumyków nieczystości powodowały zatrucie wód powierzchniowych oraz związane z tym uciążliwości – śnięcie ryb, nieprzyjemne zapachy. Takie realia skutecznie odstraszają turystów i gości kuracyjnych, dlatego w tamtym okresie musiano inwestować przede wszystkim w tę infrastrukturę. Rozpoczęła się budowa zbiornika w Dańczowie, modernizacja oczyszczalni ścieków zapewniająca odbiór nieczystości z całego miasta, wykonano przepompownie ścieków z terenu niżej położonej Czermnej i Słonego, skanalizowano ponad 90 % miasta – wówczas, przed 2004 rokiem, bez udziału funduszy unijnych.
Dla uzdrowiska strategiczne jest zapewnienie stałych dostaw najwyższej jakości wody pitnej, wszak kuracjusze i turyści jeżdżą „do wód”, więc wody zabraknąć nie może. Dzięki modernizacjom studni głębinowych, niezależne od anomalii pogodowych źródła podzie-mne mają wydajność prawie dwukrotnie większą, niż potrzebuje miasto w pełni sezonu.
W 2012 roku oddano do użytku nowoczesną stację uzdatniania, zapewniającą najwyższą jakość wody.
Czyste powietrze i gleba to kolejne warunki właściwego rozwoju uzdrowiska, gdyż wiszący nad miastem smog, zaśmiecone ulice i dzikie wysypiska oznaczają automatyczną przegraną w konkurowaniu o turystę. W połowie lat 90. gmina Kudowa-Zdrój wprowadziła pionierski wówczas na Dolnym Śląsku system segregacji odpadów. Prowadzone w tej dziedzinie inwestycje, takie jak zakup linii do segregacji, prasy, samochodów do zwózki odpadów, system segregacji workowej w domach jednorodzinnych oraz działania edukacyjne kierowane do mieszkańców sprawiają, że jesteśmy liderem odzyskiwanych surowców wtórnych na skalę krajową.
A przede wszystkim miasto i okolica jest czysta. Również byłe wysypisko odpadów przy ulicy Brzozowie przestało stwarzać zagrożenie dla środowiska – przeprowadzono pierwszy etap jego rekultywacji oraz odwodniono teren przed wysypiskiem, zabezpieczając przed niebezpiecznymi wyciekami. Pod koniec lat 90. przystąpiono do wspieranego z krajowego Ekofunduszu programu likwidacji niskiej emisji. Chodziło o zmniejszenie ilości kotłowni ogrzewanych paliwem stałym, które emitują duże ilości dwutlenku węgla i szkodliwych gazów. Ogółem zmodernizowano ponad 130 kotłowni w instytucjach publicznych oraz domach wielorodzinnych należących do gminy, co znacznie poprawiło jakość kudowskiego powietrza.
Czysta woda, powietrze i gleba dają solidne podstawy miasta uzdrowiskowo – turystycznego. Te podstawy musiały być zapewnione jako pierwsze, bo one warunkują rozwój. Niezbędne inwestycje w większości realizowane były w latach poprzedzających wejście Polski do Unii Europejskiej, bez europejskich funduszy dotacyjnych. Niemniej samorząd przygotowywał się do „myślenia projektowego” oraz do tworzenia korzystnych montaży finansowych z udziałem pieniędzy krajowych, Ekofunduszu, Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Atrakcyjność turystyczna
Co z tymi palmami? Tyle w parku stały, nawet przed wojną były, a teraz nie wiadomo co z nimi… Miejsca nie ma, stara szklarnia wiatrem podszyta, zimą ogrzewać trzeba, straty takie jakby pieniędzmi palił.... Czy aby nie lepiej się pozbyć? Wywieźć i po problemie…
Tylko, że palmy to symbol i wizytówka kudowskiego parku, a więc i kudowskiej uzdrowiskowości i turystyki. Po upadku przemysłu bawełnianego kudowski samorząd decydował o dalszym kierunku rozwoju miasta. Znaleziono miejsce na palmy, budując szklarnie przy ul. Mickiewicza. W ciągu ostatnich dwudziestu lat dokonał się również skok cywilizacyjny, obecnie znajduje się tam Palmiarnia Zimowa, nowoczesny i oszczędny obiekt, który już w 2014 roku stanie się nową atrakcją turystyczną Kudowy.
Po zapewnieniu odpowiedniego poziomu wody, powietrza i gleby należało uatrakcyjnić ofertę turystyczną miasta tak, aby to do nas przyjeżdżało jak najwięcej turystów, którzy generują miejsca pracy oraz dochody. Aby rozwijać turystykę zdecydowano o budowie aquaparku, najbardziej nowoczesnego i oszczędnego energetycznie obiektu tego typu w Polsce. Skorzystano z krajowych funduszy dotacyjnych a cała budowa trwała rok. Ważnym aspektem inwestycji była troska o zdrowie kudowskich dzieci, ich aktywność fizyczną oraz korygowanie wad postawy, dlatego szkoły część zajęć wychowania fizycznego prowadzą na aquaparku.
Etap podnoszenia atrakcyjności turystycznej i estetyki miasta przypadł w większości na lata 2004–2013, czyli okres obecności Polski w Unii Europejskiej. Przy znaczącym udziale środków europejskich gmina zrealizowała takie projekty jak: rewaloryzacja Parku Zdrojowego, odbudowa Teatru Pod Blachą, odnowienie schodów na Górze Parkowej i remont widokowej Altany Miłości, zagospodarowanie terenu Małego Parku przy Polonii, modernizacja skansenu w Pstrążnej, rozbudowa systemu polsko-czeskich tras rowerowych.
Poprawiono dostępność kudowskich atrakcji poprzez modernizację ulic Zdrojowej, al. Jana Pawła II, Chrobrego, części ul. Kościuszki, Buczka, Kombatantów, przygranicznej części ulicy Brzozowie, Słonego za rzeką. Wzmocniono infrastrukturę służącą rekreacji i aktywności fizycznej takiej jak kompleks boisk Orlik na ul. Szkolnej, boiska wielofunkcyjne na ul. Buczka, Marchlewskiego, Słone, place zabaw na ul. Marchlewskiego, Buczka, Kościuszki czy skate park na ul. Szkolnej.
Zrewitalizowano gruntownie jedną z kudowskich dzielnic - poprzemysłowe Osiedle Fabryczne, a także powstało jedno nowe osiedle przy ulicy Nad Potokiem. Jedna z ostatnich inwestycji to wprowadzenie solanki na kudowskim Aquaparku. Równolegle stałej poprawie ulegał standard bazy noclegowej oraz poziom usług w branży turystycznej.

Jeżeli rozwijamy miasto to wydajemy pieniądze czyli jak to jest z finansami.
Zarówno projekty związane z gospodarką wodno-ściekową, jakością powietrza i gleby jak i te zwiększające atrakcyjność turystyczną wymagały olbrzymich nakładów finansowych. Przed rokiem 2004 gmina inwestowała głównie środki własne, po 2004 roku udział finansowy środków unijnych oraz innych źródeł zewnętrznych w kosztach całkowitych przedsięwzięć wynosił średnio 70%. Powyższe projekty z jednej strony znacznie obciążyły budżet miasta, z drugiej zaś pozwoliły zupełnie zmienić oblicze gminy i uczynić ją kurortem na wysokim poziomie. Każdy milion złotych z budżetu gminy przynosił kolejne cztery miliony środków zewnętrznych. Wybór takich a nie innych projektów był podporządkowany priorytetom unijnym oraz poziomowi dofinansowania w różnych programach, tak aby wydać najmniej własnych pieniędzy.
Fundusze Unii Europejskiej o charakterze bezzwrotnych dotacji będą dostępne dla Polski jedynie do roku 2020.
W latach 2004–2020 można wyobrazić sobie dwa scenariusze rozwoju naszego miasta.
Pierwszy to „nie robimy nic” i wówczas nie obciążamy budżetu miasta. Drugi to realizujemy strategię rozwoju miasta i angażujemy środki budżetu realizując powyższe projekty. Samorząd kudowski wybrał tę drugą drogę, wymagającą zresztą dużego wysiłku, wiedzy i pracy oraz znacznego obciążenia budżetu.
Dalsza realizacja projektów rozwojowych będzie wymagała angażowania kolejnych środków finansowych. Aby w latach 2014 – 2020 korzystać nadal z niepowtarzalnej i ostatniej szansy jaką dają środki unijne, gmina w 2013 r. wprowadziła Nową Strategię Finansową, konsolidując dotychczasowe zadłużenie gminy oraz przedłużając okres spłaty zaciągniętych zobowiązań do roku 2020. Ta operacja finansowa pozwoli w latach 2014 – 2020 zapewnić wkład własny i uzyskiwać unijne dofinansowanie w kolejnych projektach.

W jakim miejscu jesteśmy w 2014 roku i co planujemy na przyszłość
Wysiłkiem mieszkańców miasta, podmiotów gospodarczych i instytucji publicznych oraz za cenę obciążenia budżetu gminy, na dzień dzisiejszy nasze miasto ma zapewnione żelazne podstawy rozwoju oraz znacznie zwiększyło atrakcyjność turystyczną. Dlatego bardzo ważna kwestia to wybór przedsięwzięć na lata 2014 – 2020 na które pozyskiwane będą kolejne dotacje unijne. Na tym etapie rozwoju Kudowy najbardziej istotne są trzy priorytety, to jest obniżanie kosztów funkcjonowania miasta, realizacja przedsięwzięć sfery społecznej, których bezpośrednim od-biorcą będą mieszkańcy Kudowy oraz pozyskiwanie inwestorów w branżach zgodnych z charakterem gminy, którzy zapewnią miejsca pracy oraz dochody.
Przykładem realizacji pierwszego priorytetu jest kończona obecnie termomodernizacja szkoły przy ul. Szkolnej, która znacznie obniży koszt ogrzewania budynku lub wprowadzenie modułu kogeneracyjnego na kudowskim aquaparku.
Planowane kolejne projekty to wymiana oświetlenia ulicznego na energooszczędne oraz kolejne termomodernizacje – szkół na ul. Buczka i Kościuszki, liceum oraz budynku byłego zakładowego domu kultury na ul. Głównej.
Generowane oszczędności, środki unijne i wkład budżetu pozwolą realizować projekty społeczne takie jak zapewnienie opieki przedszkolno-żłobkowej wszystkim najmłodszym Kudowianom, obniżenie kosztów utrzymania mieszkań poprzez wsparcie projektów termomodernizacji budynków wielorodzinnych, urządzenie domu kultury w budynku na ul. Głównej, podnoszenie poziomu szkolnictwa podstawowego i średniego, a także kontynuowanie remontów dróg gminnych i chodników.
Aby przyciągnąć inwestorów przygotowywane i uzbrajane są nowe tereny, m.in. pomiędzy ul. Buczka a ogródkami działkowymi. Oprócz mieszkalnictwa jednorodzinnego mogą tam zostać zlokalizowane nowe hotele, pensjonaty, punkty usługowe.