Polskie złoto - borowina

Autor: 
Małgorzata Beata Bodzek

Słowo borowina pochodzi od staropolskiego określenia torfów, które były wydobywane w borach. Borowiny (torfy, peloidy torfowe) należą do naturalnych substancji mineralnych, powstałych wskutek butwienia części roślinnych w środowisku wodnym z niewielkim dostępem powietrza i udziałem drobnoustrojów. Złoża, z których pochodzi borowina, zaczęły się formować około 10 tys. lat p.n.e., po ustąpieniu lodowca. Największe ilości występują w Europie środkowo-wschodniej – nasze zasoby borowiny słyną z czystości i wysokiej jakości, dlatego określane są czarnym złotem Polski.
Do lecznictwa borowinę wprowadzono po raz pierwszy na Orawie w Mariańskich Łaźniach w 1815r. (obecnie obszar Słowacji), w Polsce – w Krynicy Górskiej w roku 1858.  Dziś zabiegi borowinowe wykonuje się w wielu uzdrowiskach, ale z powodzeniem możne je stosować również w domu. Po rozdrobnieniu i zmieszaniu z wodą borowina może być wykorzystywana w postaci papki głównie do kąpieli, zawijań, okładów, nasiadówek, ale także stosuje się tampony borowinowe, wlewy doodbytnicze, kuracje pitne, jonoforezę borowinową czy fonoforezę.
Kąpiele borowinowe zwiększają przemianę materii oraz przekrwienie głęboko położonych mięśni, stawów i tkanek wokół nich leżących, powodują rozluźnienie ich napięcia, zmniejszenie bólu oraz zwiększenie elastyczności mięśni i ruchomości stawów. Zawarte w borowinie składniki chemiczne i biologiczne, zwłaszcza kwasy huminowe, działają przeciwzapalnie, ściągająco, drażniąco, bakteriostatycznie, bakteriobójczo i przeciwwirusowo. W borowinie występują również w niewielkich ilościach hormony: progesteron, estradiol, estriol, testosteron i kortyzol.
Borowina wykazuje działanie lecznicze przy chorobach zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawów, chorobach pourazowych narządów ruchu, neuralgiach przewlekłych, w zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej i nerkowej, w przewlekłym zapaleniu wątroby. Łagodzi wrzody żołądka, zapalenie jelit, stany kurczowe jelita grubego, stosowana jest w niektórych chorobach ginekologicznych (jak nadżerki, stany zapalne przydatków i pochwy, po operacjach ginekologicznych, przy niedoczynności hormonalnej jajników), menopauzie – nawilża i regeneruje śluzówkę pochwy, łagodzi objawy menopauzy (dostępna jest w formie tamponów dopochwowych), kosmetyce – wygładza zmarszczki, poprawia wygląd włosów, ujędrnia skórę.
Borowiny nie można stosować w przypadku ostrych stanów zapalnych, niewydolności krążeniowej i oddechowej (nawet niewielkiego stopnia), przy nadciśnieniu i niskim ciśnieniu krwi, niedokrwistości, chorobach naczyń krwionośnych, zwłaszcza przy miażdżycy i zakrzepowym zapaleniu żył, chorobach nerek i pęcherza moczowego, cukrzycy, przy gorączce – bez względu na przyczynę, skłonności do krwawień i wybroczyn, stanach zapalnych skóry, zaburzeniach czucia, nie powinny również stosować ją kobiety w ciąży, dzieci i osoby z nadczynnością tarczycy.
Kąpiele borowinowe stosowane są nie tylko w przypadku problemów zdrowotnych, ale także w odnowie biologicznej. Zabiegi powodują powolne przegrzanie ciała osoby poddanej zabiegowi – nie odczuwa się silnego ciepła, można natomiast zaobserwować duże wydzielanie potu – uruchomienie mechanizmów termoregulacyjnych. Przegrzanie tkanek powoduje lepsze ich dotlenienie i odżywienie, przyspieszenie wydzielania produktów przemiany materii i toksyn. Poza działaniem odkwaszającym na drodze chemicznej stwierdzono także właściwości przeciwzapalne (steroidy hamują powstawanie substancji wywołujących proces zapalny) – niezmiernie korzystne dla sportowców. Ponadto kąpiel taka wpływa także na funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego. Drażnione są receptory skórne, następuje przekrwienie oraz ograniczenie odczuć bólowych, rozluźnienie mięśni, zmniejszenie ich bolesności. Kąpiel borowinowa w odnowie biologicznej jest skutecznym zabiegiem po treningach czy zawodach, gdzie mamy do czynienia z dużym zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej i nadmiernie obciążonym narządem ruchu. Zabieg można wykonać dopiero po około 6-8 godz. od zakończenia ćwiczeń i po wcześniejszym uzupełnieniu płynów w organizmie.
Borowiną można również oddziaływać miejscowo za pomocą zawijania lub okładów. Zawijanie polega na nałożeniu na ciało około 5 cm warstwy ogrzanej do ok. 40 st. C borowiny oraz takiej samej warstwy na prześcieradło, którym owija się część poddaną zabiegowi. Prześcieradło okrywa się folią czy ceratą i owija kocem. Zawijania z pastą borowinową stosuje się przede wszystkim na okolice stawów, wspomagając przebieg procesów wypoczynkowych w więzadłach czy ścięgnach najczęściej ulegającym przeciążeniom. Zawijanie czy ciepłe okłady nie powinny być stosowane przed upływem sześciu godzin od zakończenia ćwiczeń.
Borowina może być również wykorzystywana do zabiegów ochładzających na wybrane części ciała w przypadku urazów mechanicznych jak i zmian przeciążeniowych układu ruchu. Schłodzoną borowinę przykłada się na wybrane miejsce i owija cienką tkaniną, najlepiej bawełnianą i pozostawia na 10-20 minut.
W okulistyce stosuje się zabiegi specjalne z wykorzystaniem pasty borowinowej podgrzanej do temp. 38-42 st. C, nakłada się na oczy na 10 min, głównie przy stanach zapalnych spojówki, rogówki, twardówki i tęczówki. Zabieg ten powoduje rozszerzenie naczyń na dnie oka, polepsza odżywienie siatkówki i po kilku zabiegach poprawia ostrość wzroku, polepsza adaptację i rozszerza pole widzenia. Nie wolno stosować w świeżych zapaleniach jagodówki (błony naczyniowej oka) i w świeżych krwotokach w obrębie oczu.
W ginekologii stosowanie zawijań i kąpieli przyczynia się do powiększenia macicy przy jej niedorozwoju, z występującą jednocześnie niedoczynnością hormonalną jajników. W niedomaganiu jajników obserwuje się pobudzający wpływ borowiny, po zawijaniach i tamponach borowinowych następuje poprawa - wzrasta poziom estradiolu i progesteronu oraz wydzielanie z moczem adrenaliny i noradrenaliny. W przewlekłych zapaleniach pochwy i szyjki macicy tampony borowinowe poprawiają stan kliniczny oraz częściowo zmniejszają, pod względem ilościowym i jakościowym, florę bakteryjną – zabiegi te często przynoszą efekt w niepłodności czynnościowej oraz w przedwczesnym przekwitaniu (wyrównanie lub przywrócenie cykli miesiączkowych i złagodzenie towarzyszących objawów).
W przewlekłych i podostrych zespołach bólowych dolnego odcinka kręgosłupa zawijania borowinowe, nasiadówki i tzw. majtki borowinowe o temperaturze 42-44 st. C powodują w szybkim czasie ustąpienie lub znaczne zmniejszenie bólów, zwiększenie ruchomości kręgosłupa i normalizację napięcia mięśni przykręgosłupowych – należy jednak unikać zabiegów o wysokich temperaturach w okresie ostrym – może nastąpić nasilenie dolegliwości. Zabiegi borowinowe w procesach pourazowych i zwyrodnieniowych stawów poprawiają ich ukrwienie i odżywienie, powodują rozluźnienie przykurczonej torebki oraz więzadeł i tkanek okołostawowych (zwiększenia zakresów ruchu). W zmianach zwyrodnieniowych stawów biodrowych, szczególnie po zabiegach operacyjnych, zaleca się okłady borowinowe, które przyspieszają odbudowę uszkodzonych elementów stawowych powstałych w procesie chorobowym oraz w wyniku operacji. Natomiast po endoprotezoplastyce stawu biodrowego zabiegi borowinowe działają niekorzystnie.
Wlewy doodbytnicze z około 150-200 ml pasty borowinowej lub bardzo rozdrobnionej borowiny wykonuje się w temp. 43-45 st.C. Zaleca się w schorzeniach ginekologicznych stosowanie codziennie przez 3 tygodnie na przemian wlewów doodbytniczych z tamponami dopochwowymi. Pasta, względnie rozdrobniona borowina, nie wymagają sterylizacji, w związku z tym jest to bardzo prosty zabieg, który można wykonywać codziennie przez 3 tygodnie (przeciwwskazania – żylaki odbytu i uszkodzenia śluzówki).
Jonoforeza borowinowa jest to zabieg z borowiny wysokogatunkowej, dobrze oczyszczonej i rozdrobnionej, najlepiej jednak z pasty borowinowej, którą miesza się z wodą destylowaną do średniej gęstości. Na określoną część ciała nakłada się warstwę o grubości 2-3 cm o temperaturze 38 st.C, na nią - podkład, a następnie katodę, stosując natężenie prądu galwanicznego 10-20 mA. Anodę zakłada się na przeciwległym miejscu.
Fonoforeza polega na nałożeniu warstwy rozdrobnionej borowiny lub pasty borowinowej o grubości 1-2 cm o temp. 38C i podawaniu ultradźwięków.
Czy wiecie, że:
• Borowina dobrze wpływa na skórę, dlatego wykorzystuje się ją w kosmetyce. Ujędrnia ciało, dzięki czemu pozwala pozbyć się cellulitu, wygładzić zmarszczki, zregenerować włosy. Warto wypróbować dostępne w aptekach preparaty borowinowe: szampony, płyny, sole do kąpieli i maseczki.
• Innym rodzajem wyciągu borowinowego jest suchy ekstrakt z borowiny - TTP (Tołpa Torf Preparation – preparat torfowy Tołpa). Naukowcy wykazali, że ekstrakt z torfu wspomaga leczenie owrzodzeń śluzówki przewodu pokarmowego, owrzodzeń żylakowych, nadżerki szyjki macicy. Wpływa także na złagodzenie przebiegu przewlekłych infekcji, zwłaszcza dróg oddechowych. Obecnie preparat można kupić w formie tabletek. Cena to około 35 zł za 30 kapsułek.
• Z wysokogatunkowej borowiny, bardzo rozdrobnionej lub z pasty borowinowej, którą odpowiednio rozcieńcza się wodą destylowaną, można zastosować kurację pitną w przypadku nadkwaśności żołądka. Obniża ona zawartość wolnego kwasu solnego, zmniejsza ogólną kwaśność treści pokarmowej oraz obniża stężenie sodu. W badaniach na zwierzętach stwierdzono działanie obniżające poziom cholesterolu całkowitego, lipidów całkowitych oraz trójglicerydów.

Wydania: