Nazywany „księciem poetów polskich” – Ignacy Krasicki
Biblioteka Publiczna Gminy Kłodzko z/s w Ołdrzychowicach Kłodzkich w lutym rozpoczęła cykl wystaw rocznicowych w swojej sieci bibliotecznej. Przez cały rok bibliotekarze będą przygotowywać okolicznościowe wystawy według własnych koncepcji.
3 lutego, minęła 285. rocznica urodzin Ignacego Krasickiego! Postać, której dorobkiem i spuścizną opiekuje się Wydawca RaportuCSR – Fundacja im. XBW Ignacego Krasickiego – pozostaje jedną z najwybitniejszych w historii Polski. W bibliotece centralnej w Ołdrzychowicach Kłodzkich dowiesz się dużo więcej o tej postaci.
Ignacy Błażej Franciszek Krasicki herbu Rogala (3.02.1735 –14.03.1801) – Jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia. Nazywany „księciem poetów polskich”. Biskup warmiński od 1767 (stąd pseudonim X.B.W. – książę biskup warmiński), arcybiskup gnieźnieński od 1795, książę sambijski, hrabia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, prezydent Trybunału Głównego Koronnego w Lublinie
w 1765, proboszcz przemyski, kustosz kapituły katedralnej lwowskiej w 1765 roku, poeta, prozaik i publicysta, encyklopedysta, kawaler maltański zaszczycony Krzyżem Devotionis, mianowany biskupem tytularnym Verinopolis w 1766 roku.
Do najważniejszych jego dzieł należą:
Hymn do miłości ojczyzny – opublikowany na łamach „Zabaw przyjemnych i pożytecznych” jeden z najwybitniejszych utworów lirycznych Krasickiego. Z uwagi na silny ładunek emocjonalny i podjętą tematykę patriotyczną przez pewien czas wiersz ten funkcjonował jako nieoficjalny hymn narodowy. Głosi miłość do ojczyzny jako największą wartość człowieka i apeluje o poświęcenie wszystkiego (także życia) w jej obronie.
Bajki – opublikowane przez poetę dwie serie Bajek i przypowieści przyniosły mu niemałą popularność. Wskrzesił on antyczny gatunek literacki, nadał mu swojską postać i wyniósł do niebywałego artyzmu.
Tematyka utworów różnorodna, propagująca jednak z reguły pewne pozytywne wzorce lub ganiąca niewłaściwe postawy. Dominują bajki zwierzęce, ale należy je czytać alegorycznie jako zakamuflowane ludzkie wady, przywary. Bajki Krasickiego odsłaniają pesymistyczny obraz świata, w którym słabsi giną w konfrontacji z silniejszymi, w którym fałszywa przebiegłość, obłuda, nieudolność ludzkich poczynań są na porządku dziennym. Bardzo często postaci dobierane są na zasadzie kontrastu (głupi-mądry, stary-młody, strachliwy-buńczuczny).
Satyry – cykl satyr naznacza tendencja demaskatorska i krytyczna. Poeta bierze za cel konkretne zjawiska obyczajowe współczesnej mu Polski (pijaństwo, zafascynowanie francuszczyzną, rozrzutność, okrucieństwo i niesprawiedliwość). Efektownie prowadzona narracja, operowanie ironią, groteską, jaskrawym przerysowaniem – to świadectwo artyzmu poety. Najwybitniejsze utwory z cyklu to Żona modna, Pijaństwo, Świat zepsuty oraz Do króla. Ta ostatnia jest najbardziej oryginalna, bo pozornie atakuje króla, w istocie ośmiesza jednak jego przejawiających konserwatywne poglądy i ignorancję przeciwników.
Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki – pierwsza nowożytna powieść polska, opublikowana w 1776 roku. To dzieło o tematyce fantastyczno-obyczajowej, jednak z naczelną tendencją dydaktyczną. Utwór nowoczesny i nowatorski w porównaniu do modnych w epoce powieści o charakterze romansowo-awanturniczym. Przedstawiając koleje życia przeciętnego szlachcica Mikołaja Doświadczyńskiego, Krasicki zarysował też najważniejsze problemy społeczne epoki. Najlepsza literacko i najbardziej znana jest druga część powieści, która przedstawia pobyt bohatera na fikcyjnej wyspie Nipu. Jest to jedna z nielicznych w polskiej literaturze utopii, a więc zaproponowania struktury wzorowego państwa. Idealistyczny opis wyspy skonfrontowany jest z nieprawidłowościami w stosunkach politycznych, społecznych czy obyczajowych epoki. Po powrocie do kraju bohater próbuje wcielić w życie nipuańskie rozwiązania, a wobec braku sukcesów w skali ogólnej ogranicza się do swojej rodziny. W powieści widoczne są echa oświeceniowej filozofii, zwłaszcza Woltera i J. J. Rousseau.
Kontynuacją ideową dzieła była kolejna powieść Pan Podstoli (1778- 1784).
Myszeida – wczesne dzieło Krasickiego z 1775 roku. Wprowadza on do literatury polskiej nieznany w niej, uprawiany w antyku gatunek literacki – poemat heroikomiczny. Nawiązuje w Myszeidzie do legendy o królu Popielu zjedzonym przez myszy. Bohaterowie dzieła – koty i myszy, zostali osadzeni w perspektywie eposu. Ich rażące banałem i potocznością działania są opisywane patetycznie, rozwlekle, z przesadną emfazą i pietyzmem. Tym samym powstaje efekt komizmu i parodii, umiejętnie przez poetę poprowadzony.
Monachomachia – najsłynniejszy poemat heroikomiczny Krasickiego. Budowa utworu przypomina epos rycerski, zaś tematem jest spowodowany przez błahostki spór duchownych, który doprowadził ostatecznie do regularnej wojny. Liczne akcenty humorystyczne i komiczne, powodowane przede wszystkim zderzeniem patetycznego stylu wypowiedzi i lekkich, trywialnych wydarzeń. Na przykładzie dwóch konkurujących ze sobą zakonów Krasicki ukazuje zakłamanie, zepsucie, pijaństwo, próżniactwo, zapalczywość oraz inne przywary duchowieństwa.
Antymonachomachia – ostra krytyka Monachomachii spowodowała, że Krasicki wydał kolejne dzieło, w którym pozornie odwołał swoje zarzuty. Pozornie, bowiem w istocie nawet je zaostrzył i uwypuklił.
Ciekawie skupił pisarz akcję utworu wobec jego poprzednika – mnisi czytają Monachomachię i dyskutują nad przedstawionymi w niej tezami.
Ciekawostki:
Ignacy Krasicki był mistrzem komplementu. Pochwały wygłaszał z dużą łatwością i wdziękiem. Kunszt poety w tym zakresie mogą podziwiać czytelnicy np. satyry „Do króla” i poematu heroikomicznego „Monachomachia”, w które sprytnie wplecione zostały fragmenty sławiące przymioty króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Biegłość w pochlebstwach Krasicki okupił latami ciężkiej pracy. Młody Ignacy miesiącami ćwiczył prawienie komplementów pod okiem swojego nauczyciela Stefana Terleckiego. Nie raz i nie dwa razy zmuszony był wygłaszać długie pochwalne mowy adresowane do ojca i jego braci, księcia Sapiehy i jego żony Anny. Miały one charakter apologii i panegiryków. I tak książę porównywany był przez Krasickiego do greckiego boga Merkurego, pyrrusowego ministra Ceneasza, a nawet do samego Jupitera. Komplementując swoją cioteczną babkę, księżnę Krystynę Sapieżynę z okazji jej imienin, odwiedzin czy innych uroczystości, Krasicki śmiało używał emfatycznych wyrażeń i zwrotów.
W zachowanych tekstach wiele miejsca zajmują „uwielbiane stopy”, „nienasycone serca”, „litościwe dłonie”, „nieskończone adoracje” i „uniżone prośby”.
Kształcenie Krasickiego nie odbiegało od edukacji innych magnackich synów. Dzieci z najbardziej utytułowanych arystokratycznych rodzin uczyły się wówczas w jezuickich szkołach trudnej sztuki skutecznego schlebiania rozmówcom. W XVII i XVIII wieku panegiryki zapełniały grube tomy, a najmniejszy tekst na dowolny temat poprzedzała często dedykacja dłuższa od niego wielokrotnie. Biografie najwybitniejszych ludzi oświecenia potwierdzają jednak, że trud włożony w naukę prawienia komplementów bardzo się opłacił.