Subregion Wałbrzyski – bez węgla, bezemisyjny i nowoczesny

Dekarbonizacja i transformacja energetyczna w kierunku neutralności klimatycznej nowym impulsem rozwojowym Podregionu Wałbrzyskiego.
A jakim impulsem będzie dla Ziemi Kłodzkiej? Podejmijmy to wyzwanie poprzez dyskusje i działanie.

Dekarbonizacja sektorów energochłonnych gospodarki, termomodernizacja, likwidacja niskiej emisji w budynkach jednorodzinnych, komunalnych, wspólnotach mieszkaniowych, wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw, innowacje, budowanie kompetencji do wykonywania zawodów przyszłości, inwestycje w cyfryzację i łączność cyfrową, mobilność, odtwarzanie terenów cennych przyrodniczo, różnorodność biologiczna – to wspólny plan działań projektowanych w ramach Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego.
Plan jest tworzony w procesie tzw. partycypacji społecznej. Oznacza to, że każdy, któremu nie są obce sprawy klimatu czy środowiska, może a nawet powinien uczestniczyć w jego tworzeniu i realizacji.
W II półroczu 2020 roku został powołany przez Prezydenta Wałbrzycha zespół roboczy, którego zadaniem jest opracowanie społecznego wkładu do Regionalnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego na lata 2021-2027. Formalnie za opracowanie takiego planu odpowiada Województwo Dolnośląskie .
W Polsce obecnie są tworzone 3 takie plany: na Śląsku, Wielkopolsce (Podregion Koniński) i Dolnym Śląsku (Podregion Wałbrzyski). Na bazie tych regionów szczególnie dotkniętych skutkami działalności górniczej zostanie opracowany plan krajowy.
W Programie Unii Europejskiej, Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dla Polski jest zapisane wsparcie w wysokości 3,5 mld EURO. Środki te będą dostępne wyłącznie dla wymienionych regionów, co oznacza, że tzw. NUTS 3 Podregion Wałbrzyski będzie uczestniczył w dystrybucji i zagospodarowaniu tego wsparcia. W jakiej wielkości jeszcze tego nie ustalono.
Osiągnięte przez unijnych przywódców porozumienie na ostatnim szczycie UE zamknęło okres niepewności. Polska podpisała tzw. Zielony Ład, w ramach którego będzie realizowane finansowanie procesu sprawiedliwej transformacji z uwzględnieniem między innymi n/w zasad:
Całkowite wykluczenie wszystkich paliw kopalnych (w tym także gazu) z mechanizmu wsparcia.
Utrzymanie wysokości Funduszu na zadowalającym poziomie 17,5 miliardów euro środowiska w latach 2021-2027
Wyraźniejsze podkreślenie kontrybucji do celów klimatycznych na rok 2030 
Wzmocnienie zasady Partnerstwa, co oznacza, że Fundusz Sprawiedliwej Transformacji ma być ustalany razem ze wszystkimi zaangażowanymi w proces aktorami
W zakres projektu została włączona zasada „Do no significant harm”, która oznacza, że inwestycje publiczne nie powinny szkodzić realizacji celów środowiskowych, jak i społecznych (takich jak np. zmniejszanie różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn).
Przyjęcie celu UE redukcji emisji CO2 na poziomie 55%, jest dla Polski poważnym wyzwaniem. Analizy ukazują, że bez dyskusji na temat daty wycofania węgla i zmiany polityki w takich obszarach jak transport, budynki czy rolnictwo, nie będziemy w stanie przyczynić się do osiągnięcia uzgodnionego celu. A tym samym nie wykorzystamy skutecznie możliwego wsparcia finansowego.
Dokonajmy oceny naszej obecnej sytuacji – tu na Ziemi Kłodzkiej.
Żyjemy w czasach rosnącej niepewności i zagrożeń. Wirus-pan-demia. Zamknięta turystyka – chleb tej Ziemi. Czy będzie praca? Czy będziemy bezpieczni? – to codzienne tematy rozmów i przemyśleń.
W tle tych problemów – kolejny. Nie atakuje szybko ale ma wpływ na nasze zdrowie i przyszłość. To zmiany klimatyczne i degradacja środowiska. Procesy coraz bardziej agresywne i niebezpieczne.
Z dostępnych publicznie opracowań wykonanych przez ekspertów Unii Europejskiej można wyczytać, że:
Według ogólnounijnego badania opublikowanego we wrześniu 2017 r. ponad 9 na 10 obywateli UE (92%) uważa zmianę klimatu za poważny problem. W ciągu ostatnich dwóch dekad zanotowano 18 najcieplejszych lat w historii oraz wzrost częstotliwości i intensywności ekstremalnych zdarzeń pogodowych. W Europie spowodowało to na przykład:
fale ekstremalnych upałów w czterech z ostatnich pięciu lat;
wzrost średnich temperatur za kołem podbiegunowym o 5°C latem 2018 r., co doprowadziło do szybkiego topnienia lodu w Morzu Arktycznym i negatywnie wpłynęło na bioróżnorodność Skandynawii;
dotkliwe susze na dużych obszarach Europy;
powodzie, szczególnie dotkliwe w Europie Środkowej i Wschodniej.
Ekstremalne zjawiska związane z klimatem, takie jak pożary lasów, gwałtowne powodzie, tajfuny i huragany powodują ofiary, spustoszenie i straty ekonomiczne. W 2017 r. zniszczenia wywołane przez katastrofy pogodowe na całym świecie wyniosły 283 mld euro. Susze, które dotknęły kilka krajów UE w 2018 r., negatywnie odbiły się na przykład na produkcji roślin uprawnych i pasz dla zwierząt...
Z raportu Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) opublikowanego w październiku 2018 r. wynika, że średnia temperatura na Ziemi rośnie w tempie 0,2°C na dekadę. Globalne temperatury już wzrosły o 1°C i jeśli nie zaczniemy działać teraz, do 2060 r. możemy dojść do 2°C. Jeśli do tego dojdzie, wpływ zmian klimatycznych na świecie pogorszy się. Może na przykład zniknąć 99% raf koralowych, a utrata pokrywy lodowej Grenlandii może doprowadzić do podniesienia się poziomu mórz aż o 7 metrów, dramatycznie zmieniając oblicze obszarów przybrzeżnych.
Wszystko to będzie miało poważne konsekwencje zarówno dla europejskiej, jak i światowej gospodarki, infrastruktury, produkcji żywności, zdrowia publicznego, różnorodności biologicznej i stabilności politycznej. Przewiduje się na przykład, że do 2100 r. roczne szkody spowodowane wylewaniem rzek w Europie mogą wzrosnąć z 5 mld do 112 mld euro, a 16% obecnej strefy klimatu śródziemnomorskiego może ulec wyjałowieniu. Jeśli globalna temperatura wzrośnie o 2°C zamiast o 1,5°C, dużo szybciej zacznie brakować żywności.
To spojrzenie w skali makro.
A jak jest na Ziemi Kłodzkiej?
Czy rozumiemy istotę problemu? Czy się zajmujemy tym zagadnieniem? Czy jesteśmy aktywni w budowaniu planu na przyszłość? Co wiemy na temat neutralności klimatycznej? Transformacji energetycznej? Zagrożeniach jakie niesie emisja gazów i pyłów PM10, PM2,5. Czy stać jest nas na radykalną poprawę wydajności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii? Jaka jest świadomość potrzeby oszczędnego korzystania z energii? Zwiększenia roli zagospodarowywania odpadów czy surowców wtórnych? Czy potrafimy skorzystać z dostępnych form wsparcia finansowego na rozwiązywanie takich problemów?
Takich pytań można postawić wiele bo klimat i natura to takie coś z czym obcujemy na co dzień. Często nie zwracamy uwagi na to co się wokół nas dzieje. Normalnym jest sytuacja, że to co robimy, nie ma znaczenia, bo to jest małe, nieszkodliwe.
W większości nie zauważamy, że takich „małych spraw” negatywnie oddziałowujących na klimat czy środowisko jest dużo, bo niestety dużo jest ludzi, którzy tak myślą i tak działają. Jeżeli chcemy zadbać o wspólną i bezpieczna przyszłość nie bójmy się wyzwań, które są przed nami na rzecz ochrony klimatu, środowiska i zdrowia.

Zapraszam Państwa do włączenia się w proces budowania Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego.
Tylko nasza aktywność jest gwarancją budowania sprawiedliwej transformacji – transformacji przynoszącej korzyści ale i problemy, których rozwiązywania musimy się nauczyć.
W kolejnych relacjach będę się starał na bieżąco przekazywać informacje o postępach prac nad planem, o tym jak przygotować projekt aby miał szanse na pozyskanie wsparcia. Niepotwierdzone jeszcze ostatecznie informacje mówią, że może to być poziom od 50%- do 85%.
Jerzy Dudzik

NUTS 3 Podregion Wałbrzyski – wg statystyki EUROSTATU to obszar byłego województwa wałbrzyskiego.