Bezemisyjnie i nowocześnie (16): „Plastikowe Partnerstwo”

Obecnie w natłoku rosnących problemów, pomimo różnych opinii medialnych, trwają negocjacje z Komisją Europejska, których celem jest ostateczne uzgodnienie treści regionalnych programów pod nazwą Fundusze Europejskie dla….
W naszym przypadku jest to program Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska (tzw. FEDŚ). W programie tym zawarty jest Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego opracowany przez Urząd Marszałkowski. To co jest ciekawe, to z kontraktu programowego przyjętego przez Zarząd Województwa wynika, że najważniejszym projektem transformacji subregionu jest pomysł uruchomienia Technopolis w Jaworzynie Śląskiej. Wynika z tego, że dla Regionu miejsce to jest kluczowe w rozwiązywaniu problemów dekarbonizacji i że zagadnienia górnictwa węgla kamiennego w tym miejscu mają silną tradycję i są wiodące dla subregionu. Każdy rozsądny, znający się na rzeczy, co najmniej się zdziwi. To, że był to ważny węzeł komunikacji kolejowej opartej na węglu jest faktem. Ale gdzie są te kopalnie? Gdzie Górnicy i ich Rodziny?
Wracając do negocjacji – 490 uwag Komisji Europejskiej to konkrety, na które w sposób równoważny należy odpowiedzieć. Żadne apele tutaj nie pomogą. Ponownie zwracam uwagę, że gros tych uwag, aby zostały uznane, wymaga znacznych zmian o charakterze jakościowym. Czy w tych konsultacjach jest stosowany mechanizm: było… będzie tak jak zazwyczaj Urząd tego wymaga w uruchamianych konsultacjach dla innych programów? Taki sposób dyskusji pozwoli nam na zrozumienie za czym tak naprawdę się opowiadamy. Jak rozumiemy partnerstwo i partycypacje społeczną.
Aby zrozumieć istotę transformacji oraz w jaki sposób będzie ona oceniana, Komisja Europejska opublikowała tzw. DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI w sprawie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji (Bruksela, dnia 23.09.2021 r., SWD (2021) 275 final). Nie stanowi on zalecenia, ale w sposób zrozumiały opisuje wszystkie elementy tworzenia planów transformacji. Dla tych, którym się chce czytać tego typu opracowania – polecam.
Kilka cytatów z tego dokumentu dotyczących spraw organizacji partnerstwa. Jak ono należy rozumieć i czy w tym jest miejsce dla „plastiku”:
... Zaangażowanie społeczeństwa i wszystkich zainteresowanych stron ma kluczowe znaczenie dla sukcesu FST i wszystkich inicjatyw Europejskiego Zielonego Ładu. W grudniu 2020 r. Komisja zainicjowała Europejski Pakt Klimatyczny, aby połączyć ludzi, społeczności i organizacje w celu przyspieszenia działań w dziedzinie klimatu i budowy bardziej ekologicznej Europy. Pakt Klimatyczny zapewnia różnym zainteresowanym stronom i społeczeństwu obywatelskiemu przestrzeń, w której mogą nawiązać kontakt i wspólnie rozwijać i wdrażać rozwiązania klimatyczne i zmieniać je w zobowiązania dotyczące działań w dziedzinie klimatu.
Podobnie Konferencja w sprawie przyszłości Europy, rozpoczęta w kwietniu 2021 r., pozwoli przedstawić konkretne zalecenia dotyczące wyzwań i priorytetów dla Europy, co dodatkowo będzie wsparte nowo utworzonymi panelami obywatelskimi, podczas których obywatele z całego kontynentu będą mogli debatować twarzą w twarz. Jednym z priorytetów jest zapewnienie transformacji, która jest sprawiedliwa i sprzyjająca włączeniu społecznemu.
Zasada partnerstwa, kluczowa cecha polityki spójności, ma ogromne znaczenie dla FST. Rozporządzenie ustanawiające wspólne przepisy stanowi, że państwa członkowskie organizują wszechstronne partnerstwo obejmujące przynajmniej władze regionalne i lokalne, partnerów gospodarczych i społecznych, społeczeństwo obywatelskie (np. partnerów działających na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe) oraz instytucje badawcze i uniwersytety. Partnerzy ci powinni być również zaangażowani w przygotowanie, realizację i ewaluację programów FST i TPST. Partnerstwo to powinno być rozwijane zgodnie z kodeksem postępowania ustanowionym przez Komisję. Ponadto proces konsultacji społecznych będzie częścią strategicznej oceny oddziaływania na środowisko programów obejmujących FST.
... TPST mogą odzwierciedlać i odnosić się do rzeczywistej sytuacji w terenie i mieć wpływ na sprawiedliwą transformację tylko wtedy, gdy wszyscy odpowiedni krajowi, regionalni i lokalne strony zainteresowane są zaangażowani i biorą udział w transformacji na swoim terytorium. Lokalne strony zainteresowane, w tym partnerzy gospodarczy i społeczni (tacy jak związki zawodowe, w tym reprezentujący górników) oraz organy reprezentujące społeczeństwo obywatelskie (w tym organizacje młodzieżowe, organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska, itp.) powinni zostać w pełni zaangażowani w debatę na temat przyszłości ich terytoriów. Aby właściwie i aktywnie pomagać w fazie realizacji, monitorowania i ewaluacji, owe zainteresowane strony powinny być włączone jako członkowie komitetów monitorujących w ramach odpowiednich programów. Ponadto powinny określić własne lokalne ustalenia dotyczące monitorowania realizacji TPST.
W transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu należy szczególną uwagę poświęcić roli kobiet i promować równość płci. Udział kobiet w rynku pracy oraz ich przedsiębiorczość, a także równa płaca odgrywają ważną rolę w zapewnianiu równych szans. Podczas wdrażania FST powinno się również zwracać szczególną uwagę na grupy wrażliwe, które ucierpią nieproporcjonalnie z powodu negatywnych skutków transformacji, takie jak pracownicy niepełnosprawni.
Aktywne zaangażowanie młodych ludzi w zarządzanie FST jest również niezbędne. Nie da się zbudować przyszłościowej gospodarki bez zaangażowania tych, którzy będą żyć i kształtować przyszłość. FST ma na celu wymyślenie nowej gospodarczej i społecznej przyszłości dla tych obszarów, a młodzi ludzie muszą odgrywać w tym aktywną rolę.
Czy potrafimy spełnić oczekiwania tak rozumianej zasady partnerstwa i partycypacji społecznej? Co by nie było proces ten będzie na równi ze wszystkimi innymi oceniany. Ostatnio przysłuchiwałem się debacie społecznej zorganizowanej w sprawach transformacji energetycznej i jej skutków dla społeczności Ziemi Kłodzkiej. To co pozytywne to, to że powstała taka inicjatywa i została zrealizowana. Dobrze by było, aby jej program był dostosowany do deklarowanych ambicji mogących skutecznie zaistnieć w skali całej Ziemi Kłodzkiej.
Dbajmy o otaczające nas środowisko naturalne i klimat.
Czytajmy treść Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego i starajmy się wdrażać zawarte w nim pomysły. To wszystko róbmy wspólnie. Tylko takie współdziałanie zbuduje odporność na zagrożenia i wzmocni konkurencyjność oferty Ziem Kłodzkiej na krajowym i zagranicznym rynku szczególnie turystyki i uzdrowisk.