Ciekawostki historyczne
JOSEPHA KÖGLERA HISTORYCZNE WIADOMOŚCI O SZCZYTNEJ („HISTORISCHE NACHRICHTEN ÜBER DAS DORF RÜCKERS“). Tłum. W. J. Delekta; red. K. Oniszczuk-Awiżeń
Wprowadzenie.
Po szeregu tłumaczeń przyczynków Josepha Köglera, jakie ukazały się na łamach „Rocznika Muzeum Papiernictwa", „Almanachu Ziemi Kłodzkiej", a przede wszystkim w gazecie internetowej „Moja Brama. Okno na świat", pozwalam sobie przedstawić szerokiemu kręgowi pasjonatów Ziemi Kłodzkiej kolejny przyczynek. To „Historyczne wiadomości o wsi Szczytna", powstałe po 1815 roku i, jak się wydaje, nie opublikowane ani za życia ich autora, ani też w wydawanym prawie sto lat po jego śmierci kwartalniku historycznym „Vierteljahrsschrift für Geschichte und Heimatkunde der Graffschaft Glatz", w...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. VII) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
VIIII Raszków (Seifersdorf).
Wieś ta, zwana w starych dokumentach Seifridsdorf(1), Sigfridi villa(2), leży w odległości pół mili na północ od Wolan i należy do okręgu Radków (Wünchelburg), wchodząc w skład parafii Ścinawka Dolna. Obecnie (1797) znajdują się w niej: kościół filialny, plebania, szkoła, folwark, 10 chłopów oraz 66 zagrodników i chałupników(3). Wieś składa się z dwóch różnych części: dominium i dobra wolno-sędziowskiego. Niegdyś należały one do dwóch różnych właścicieli, obecnie jednak są ze sobą połączone.
Rozdział I. O dominium.
Jest to główna część klucza Raszków. Składa się...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. VI) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
VII Część: Szalejów Górny (Oberschwedeldorf)
Wieś, zwana w najstarszych dokumentach „obriste Sweydlerdorf", dzieli się na różne części. Fragment, należący do Wolan, składa się obecnie (1797 r.) z trzech folwarków, których zabudowania gospodarcze nie istnieją. Zwane one były Güsner- i Mombeuge Gut oraz Ampasseck- Gütel. Ponadto należy do niego 19 zabudowań zagrodników i chałupników. Każdy z tych folwarków miał przed laty swoich własnych właścicieli, jednak na początku XVIII stulecia zostały one zakupione przez feldmarszałka hrabiego von Wallis i włączone do majątku Wolany.
Rozdział I. O „...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. V)
tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
III Chocieszów (niem. Stolzenau).
Ta wieś, zwana dawniej Waitmannsdorf(1), położona jest niedaleko od Oberwallisfurht [Górne Wolany], tworząc razem wspólną gminę, do której należą także Studzienna (niem. Kaltenbrunn) i Rolling. Chocieszów należy do filii kościoła w Niwie (niem. Reichenau) i składa się obecnie (1797 r.) z ośmiu gospodarstw chłopskich, jednego młyna wodnego, 48 gospodarstw zagrodników i chałupników. Niegdyś był tu niewielki pański folwark, powszechnie zwany „Zimmerei”, który obecnie (1797 r.)...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. IV) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
II. Górne Wolany – Oberwallisfurth, powszechnie zwane Zettritz
Ta część Wolan zwie się w starych dokumentach źródłowych Oberwernersdorf (Górne Wolany) a teraz [1797] nazwana przez swego byłego właściciela „Zettritz”. Obecnie (1797) składa się z folwarku, młyna, tartaku i 10 innych domów, tworząc jedną gminę z Chocieszowem (niem. Stolzenau). Majątek posiada własny urbarz piwny, prawo sądów niższych i wyższych, łowów na zwierzynę grubą i zagajnik o znacznej powierzchni. W najdawniejszych czasach, udokumentowanych przez źródła pisane, majątek ten znajdował się prawdopodobnie w rękach rodziny von...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. II) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
2. O starym dworze
Ten folwark wraz z jego przynależnościami był dawniej głównym majątkiem w Wolanach. Był domem rodowym i lennem szlacheckiej rodziny von Walditz, która posiadała go przez kilka stuleci(1) Najstarszym znanym z imienia i nazwiska właścicielem tych dóbr był Hans von Glaubitz. Tenże sprzedał w Kłodzku w 1397 r. ósmego dnia po Objawieniu Pańskim [14 stycznia 1397 r.] ten folwark wraz z 5 łanami i 3,5 ruty oczynszowanej ziemi w Wernersdorf [wcześniejsza nazwa Wolan, później Wallisfurth – red.] Konardowi von Walditzowi(2). Tenże [Konrad von Walditz] przekazał w 1401 r. w niedzielę...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. I) tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Wprowadzenie
Kontynuując cykl tłumaczeń przyczynków poświęconych dziejom Ziemi Kłodzkiej autorstwa historyka i kapłana Josepha Köglera, pragnąłbym przedstawić kolejną pracę, zawierającą opis majątku Wolany. Wartość historyczna tego powstałego w 1797 r. opracowania polega, podobnie jak i wszystkich innych prac tego pioniera historii hrabstwa kłodzkiego, przede wszystkim na szerokim wykorzystaniu źródeł prymarnych, głównie z bibliotek i archiwów dworskich. Zbiory te zostały rozproszone, głównie w 2 połowie XIX w. a jedynym śladem po wielu tak ważnych dla historii tego regionu dokumentach, jak...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. III) – tłum.: Włodzimierz Jan Delekta; red.: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Rozdział II. O Werderhof w Wolanach
Ten folwark, położony w najgłębszym końcu wsi, naprzeciw byłego starego dworu, nazywa się w starych dokumentach ze względu na rodzaj jego budowy dworem kamiennym (Steinhof) albo zameczkiem (Schlössel) a od nazwisk jego byłych właścicieli Schüttelhof albo Werderhof. Jest to dobro wolnosędziowskie (Freirichtergut) i stąd nazywa się w najstarszych listach „das Gericht" [„sąd”], dlatego należy do niego także karczma i uprawnieni do wykonywania ich zawodów rzemieślnicy. W późniejszych czasach stał się on dziedzicznym dobrem rycerskim. Właściciele tego majątku...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. II) – tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta; redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
2. O starym dworze
Ten folwark wraz z jego przynależnościami był dawniej głównym majątkiem w Wolanach. Był domem rodowym i lennem szlacheckiej rodziny von Walditz, która posiadała go przez kilka stuleci(1) Najstarszym znanym z imienia i nazwiska właścicielem tych dóbr był Hans von Glaubitz. Tenże sprzedał w Kłodzku w 1397 r. ósmego dnia po Objawieniu Pańskim [14 stycznia 1397 r.] ten folwark wraz z 5 łanami i 3,5 ruty oczynszowanej ziemi w Wernersdorf [wcześniejsza nazwa Wolan, później Wallisfurth – red.] Konardowi von Walditzowi(2). Tenże [Konrad von Walditz] przekazał w 1401 r. w niedzielę...
WOLANY W OPISIE JOSEPHA KÖGLERA (cz. I) tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Wprowadzenie
Kontynuując cykl tłumaczeń przyczynków poświęconych dziejom Ziemi Kłodzkiej autorstwa historyka i kapłana Josepha Köglera, pragnąłbym przedstawić kolejną pracę, zawierającą opis majątku Wolany. Wartość historyczna tego powstałego w 1797 r. opracowania polega, podobnie jak i wszystkich innych prac tego pioniera historii hrabstwa kłodzkiego, przede wszystkim na szerokim wykorzystaniu źródeł prymarnych, głównie z bibliotek i archiwów dworskich. Zbiory te zostały rozproszone, głównie w 2 połowie XIX w. a jedynym śladem po wielu tak ważnych dla historii tego regionu dokumentach, jak...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. V
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Rozdział II O właścicielach dworu Muszyn (1)
Ten folwark ma swoją nazwę od jego byłych właścicieli, panów von Mosch. Leży powyżej dworu zamkowego i jest dziedzicznym dobrem rycerskim. Przed laty był dobrem lennym; 14 grudnia 1624 r. został zamieniony w alodium [majątek ziemski wolny od powinności lennych – red.].
Dobra te, wraz z częścią wsi, były w najstarszych czasach, o których można znaleźć pisane wiadomości, własnością panów von Stertz, gdyż w 1351 r., w piątek po Bożym...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. IV
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Majątek panów na Gorzanowie składa się z trzech siedzib rycerskich, mianowicie zamku, dworu Muszyn i dworu Raczyn wraz z przynależnościami, oraz z jednego majątku wolnego sędziego i wolnego kmiecia.(1) Te różne części miały też w starych czasach najczęściej różnych właścicieli. Jednak od 140 lat pozostają one zjednoczone w rękach jednego właściciela. Od prawie 150 lat Gorzanów wraz ze wsiami: Mielnik (niem. Melling), Nowa Łomnica (niem. Neulomnitz), Wyszki (niem. Hohendorf...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. IV
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
CZĘŚĆ II: Ogólnie o właścicielach wsi Gorzanów
Majątek panów na Gorzanowie składa się z trzech siedzib rycerskich, mianowicie zamku, dworu Muszyn i dworu Raczyn wraz z przynależnościami, oraz z jednego majątku wolnego sędziego i wolnego kmiecia.(1) Te różne części miały też w starych czasach najczęściej różnych właścicieli. Jednak od 140 lat pozostają one zjednoczone w rękach jednego właściciela. Od prawie 150 lat Gorzanów wraz ze wsiami: Mielnik (niem. Melling), Nowa Łomnica (niem. Neulomnitz), Wyszki (niem. Hohendorf...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. III
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Rozdział II
O kaplicy odpustowej św. Antoniego w Gorzanowie.
Kaplica stoi we wschodniej części wsi, w zaroślach, u stóp tzw. Góry Dębowej [niem. Eichberg]. Jest to budowla okrągła, ma jeden ołtarz i małą wieżę z jednym dzwonem. Przy niej znajduje się pustelnia i mieszkanie opiekuna kaplicy.
Kaplica została wybudowana przez Johanna Friedricha, hrabiego Rzeszy von Herbersteina Starszego, zgodnie z otrzymanym zezwoleniem konsystorza praskiego z 10 września 1660 r. (1) Wzniesiono ją ku czci św. Franciszka Ksawerego i...
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. II
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. II
Tłumaczenie: Włodzimierz Jan Delekta
Redakcja: Krystyna Oniszczuk-Awiżeń
Spośród proboszczów tego kościoła znani są następujący:
1. Johannes Pleckenbauch. Był w 1456 r. altarzystą ołtarza Czterech Świętych Doktorów Kościoła w kościele parafialnym w Bystrzycy Kłodzkiej [niem. Habelschwerdt](1). Po pewnym czasie został plebanem w Gorzanowie. Ze względu na małe dochody z tej prebendy ówczesny administrator arcybiskupstwa praskiego, Wenzel von Crumlau, zezwolił mu także na zachowanie prebendy bystrzyckiej(2).
2. Michael Kern....
Historyczny opis parafii Gorzanów według Josepha Köglera – cz. I
Wstęp*
Zanim przystąpię do Köglerowskiego przedstawienia historii parafii Gorzanów, pragnąłbym przedstawić w skrócie historię tej uroczej miejscowości z jej pięknym, ostatnio odbudowywanym, zamkiem. Gorzanów [niem. Grafenort] położony jest w Rowie Górnej Nysy, na pograniczu Wysoczyzny Łomnicy i Obniżenia Bystrzycy Kłodzkiej, u stóp pasma Krowiarek. Od 1945 do roku 1954 był siedzibą samodzielnej gminy a potem, do 1972, gromady Gorzanów. Obecnie wchodzi w skład gminy Bystrzyca Kłodzka. Integralną część Gorzanowa stanowi przysiółek Muszyn [niem. Moschenhof] z zachowanym budynkiem dworskim.
Już w...
W drodze z Kłodzka do Lądka – opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część IV: LĄDEK ZDRÓJ – zarys historii i słynni goście...
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. To już czwarta i ostatnia część (całość dostępna jest w zakładce: Ciekawostki historyczne oraz w: archiwum gazety nr 3 i 4). Publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte...
W drodze z Kłodzka do Lądka – opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część III: TRZEBIESZOWICE …..a w tle liczne w przeszłości walki wojenne...
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. To już trzecia część (poprzednie dwie publikowane były w marcu – można przeczytać w: archiwum gazety). Publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz...
W drodze z Kłodzka do Lądka - opis miejscowości wg Josepha Köglera - cz. II Ołdrzychowice Kłodzkie ... a w tle tragiczny pojedynek i powódź
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. Poniżej publikujemy II część materiału źródłowego dotyczącego historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz von den an der Landstrasse von Glatz bis Landeck gelegenen Ortschaften (Neuländel...
W drodze z Kłodzka do Lądka - opis miejscowości wg Josepha Köglera. Część I: Żelazno i w tle... mroczna historia morderstwa
Wstęp
Zapraszamy Państwa do ciekawej lektury. Poniżej publikujemy materiał źródłowy dotyczący historii dawnego hrabstwa kłodzkiego. Jest to opracowanie wybitnego historyka Ziemi Kłodzkiej Josepha Köglera (1765-1817) pt. Fragmenty z dawnej historii hrabstwa kłodzkiego - o położonych przy drodze powiatowej z Kłodzka do Lądka miejscowościach (Żelazno, Ołdrzychowice Kłodzkie, Rogówka, Trzebieszowice, Radochów, Lądek) (tytuł w wersji oryginalnej: Fragmente aus der älteren Geschichte der Grafschaft Glatz von den an der Landstrasse von Glatz bis Landeck gelegenen Ortschaften (Neuländel, Eisersdorf,...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Wokół bitwy pod Czerwoną Górą
Artykuł ukazał się w numerze IV Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2009 r.
27 grudnia 1428 roku w okolicach Kłodzka pod Czerwoną Górą (Czerwoniak – Roten Berg) stoczona została bitwa z husytami, w której poległ ostatni z rodu Piastów ziębickich, książę Jan.1) Fakt ten upamiętniają istniejące do dziś zabytki – kapliczka i malarstwo. W niniejszym artykule chciałabym je zaprezentować, jak również przypomnieć wydarzenia, które miały miejsce na naszych terenach przed 640 laty.
U schyłku drugiego dziesięciolecia XV wieku rozwinął się w Czechach wielki ruch ludowy o charakterze religijnym, społecznym i...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Z DZIEJÓW KŁODZKIEJ MENNICY (1807-1813)
Artykuł ukazał się w numerze III Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2008 r.
Dzieje kłodzkiej mennicy sięgają XIII wieku. Jej funkcjonowanie z przerwami trwało do 1813 roku. Najczęściej bite były tu drobne monety obiegowe, ale w czasach prosperity emitowano także monety o wyższych nominałach - złote oraz srebrne dukaty i talary. Ostatni okres działalności kłodzkiej mennicy - stosunkowo mało spopularyzowany w literaturze - przypadł na okres wojen napoleońskich. Tematem niniejszego artykułu jest właśnie ten ostatni epizod w historii mennicy w Kłodzku. 1)
Na decyzję o założeniu mennicy w Kłodzku...
Grażyna Broda: Loża masońska w Kłodzku
W Kłodzku, przy ulicy Bohaterów Getta 9 (dawna nazwa ulicy – Gartenstrasse) stoi stary budynek, w którym dzisiaj mieści się Przedszkole Nr 4. Przyjrzyjmy się jaką historię i jakie tajemnice skrywają te mury.
Artykuł ukazał się w numerze 8 Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2013 r.
Dzieje budynku rozpoczynają się w roku 1906, kiedy to Paul Niekisch wylał fundamenty pod jego budowę. Zleceniodawcą była Kłodzka Loża Wolnomularska „Zu den drei Triangel”. („Pod Trzema Trójkątami”), a głównym wykonawcą i nadzorcą mistrz budowlany J. Schwarz. Budowlę zrealizowano zgodnie z projektem przygotowanym przez...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Książka adresowa Ziemi Kłodzkiej z 1885/1886 r.
Adress=Buch für die Grafschaft Glatz, Regierungsbezirk Breslau. Unter theilweiser Benutzung amtlicher Quellen verfasst und herausgegeben von Franz Krieger. Erster Jahrgang. Ladenpreis broch. 2. Mark. Glatz, 1885/86. Franz Krieger’s Selbstverlag. Druck von L. Olbrich, Glatz.
Artykuł ukazał się w numerze 8 Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2013 r.
Dawne książki adresowe stanowią niewątpliwie cenne źródło do badań historycznych, heraldycznych, demograficznych. Szczególnie przydatne są przy opracowywaniu zagadnień związanych z życiem gospodarczym poszczególnych miast i regionów.
Ziemia Kłodzka miała...
Krystyna Oniszczuk-Awiżeń: Ciekawostki numizmatyczne czyli z dziejów kłodzkiej mennicy
Artykuł ukazał się w numerze VI Almanachu Ziemi Kłodzkiej w 2011 r.
Już od czasów średniowiecza na terenie Ziemi Kłodzkiej w obiegu pieniężnym funkcjonowały także monety bite w kłodzkiej mennicy. Pierwsza znana kłodzka moneta pochodzi z 1426 r. Przywilej bicia drobnej monety halerzowej uzyskał ówczesny władca Kłodzka Puta z Czastolowitz od króla Zygmunta Luksemburskiego w zamian za poparcie w wojnach husyckich. Moneta ta na awersie przedstawiała monogram G (pierwsza litera nazwy miasta Glatz), na rewersie zaś lwa czeskiego.
Z przywileju menniczego korzystali także kolejni władcy Kłodzka, w...